Yabancı Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Değerlemesi

Yabancı Yatırım Fonu Katılma Belgelerinin Değerlemesi

Şirketler kaynaklarını ihtiyaç durumuna göre, sabit olmayan risk faktörü  ile belirlenen vadeler ile çeşitli yatırım seçenekleri ile değerlendirir. Farklı dinamiklere sahip olan bu araçların kullanımı günümüz rekabet koşullarında işletmelerin ana faaliyetlerinin dışında görülse dahi faaliyet konuları kadar önemsenir hale gelmiştir. Yurt dışında kurulmuş olan yatırım fonları katılma belgelerinin de sıkça rastlanan bir kaynak değerlendirme yöntemi olduğunu gözlemlemekteyiz. Biz bugün konunun finans yönüne girmeden, söz konusu bu yatırım aracının şirket bilançosundaki vergisel değerleme işlemine değineceğiz.

Kısa özetle, şirket aktifinde yer alan, yurt dışında kurulmuş olan yatırım fonları katılma belgelerini dönem sonlarında nasıl bir değerleme işlemine tabi tutulması gerektiği bu makalenin konusunu oluşturmaktadır.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun;

- 258 inci maddesinde, "Değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tesbitidir.",

- 259 uncu maddesinde, "Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur." hükümleri yer almaktadır.

- 279 uncu maddesinde, "Hisse senetleri ile fon portföyünün en az % 51'i Türkiye'de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeliyle, bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymet borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel, menkul kıymetin alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farkları dahil) iktisap tarihinden değerleme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesi suretiyle hesaplanır. Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan menkul kıymetler, alış bedeli ile değerlenir.",

- 280 inci maddesinde, "Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.

Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur..."

hükümleri yer almaktadır.

Bu açıklayıcı hükümlerin yanı sıra, 130 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve 217 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği gereğince, değerleme günü itibarıyla Hazine ve Maliye Bakanlığınca kurların ilan edilmediği durumlarda T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen kurlar esas alınmakta, bu şekilde yapılacak değerlemelerde efektif cinsinden yabancı paralar için efektif alış kuru (efektif alış kurunun bulunmaması halinde döviz alış kuru), döviz cinsinden yabancı paralar içinse döviz alış kuru uygulanmaktadır.

Diğer taraftan, Kanunun 279 uncu maddesinde yer alan "borsa rayici" ifadesinden anlaşılması gereken, menkul kıymetlerin Türkiye'deki borsalarda oluşacak değerleridir. Daha açık bir ifade ile borsa rayici açısından borsanın Türkiye de bulunması gerekmektedir.

Ayrıca, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 52 nci maddesinde yatırım fonu, “Bu Kanun hükümleri uyarınca tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığı” şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca, katılma paylarının itibari değeri bulunmamakta; fon birim pay değeri, fon toplam değerinin katılma paylarının sayısına bölünmesi suretiyle fon yönetimi tarafından hesaplanarak ilan edilmektedir.

İncelenen konu ve benzeri olarak yatırım araçlarının değerlemesi hususunda çeşitli tarihlerde  çok sayıda özelge verilmiştir. Son olarak Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü 28.04.2020 tarihli özelgesinde konuyu ele almıştır.* Yukarıdaki kanun hüküm ve açıklamaları doğrultusunda, şirketler tarafından iktisap edilen yurt dışında kurulmuş yatırım fonu katılma belgelerinin değerleme günü itibariyle hesaplanan getirisinin eklenmesi suretiyle, bir diğer ifadeyle değerleme günü (hesap dönemi ve geçici vergi dönemleri sonu) itibariyle ilan edilen değeri dikkate alınmak suretiyle değerlenmesi gerekmekte olup, değerleme günleri itibariyle, söz konusu ilan edilen değerlerin Türk Lirası karşılığının belirlenmesinde, Hazine ve Maliye Bakanlığınca ilan edilen kurun, Hazine ve Maliye Bakanlığınca kurların ilan edilmediği durumlarda T.C. Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kurunun esas alınması doğru uygulama olacaktır.

Tolga HASÇELİK, SMMM

* 28.04.2020 tarih ve 64597866-105[279]-E.11147 sayılı özelge